103. «Focu̯, focu̯ iara!…» – Ο παππούς μου Μιχάλης Λέντζιος

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 25 Οκτωβρίου 2022). Ihuγrafisi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 25 di Sumeduru̯ 2022). Με αφορμή την ηχογράφηση 98, η μητέρα μου διηγείται περισσότερα για τις αγροτικές και κτηνοτροφικές ασχολίες της οικογένειας Λέντζιου στο Δρυμό όταν ήταν μικρή, και ιδιαίτερα του πατέρα της Μιχάλη Λέντζιου. «…Aducu̯ a minti, το Νοέμβριο, cîtu̯ cădea pluińi̯li protili, (s’) dutsea di ara agărli şi dipu arari ahurhea siminătura, şi dipu elu̯ iara şi frati-ńu Socrati, şi elu̯, urtaclu al babaca iara, dipu babaca alăga. » (00.46-01.12) ( …Θυμάμαι, το Νοέμβριο, όταν πέφτανε οι βροχές οι πρώτες, πήγαινε να οργώσει τα χωράφια και μετά το όργωμα άρχιζε τη σπορά, και πίσω από αυτόν ήταν και ο αδερφός μου Σωκράτης, κι αυτός, ο συνέταιρος του μπαμπά ήταν, πίσω από τον μπαμπά έτρεχε). Αργότερα, αφού δώσανε τα πρόβατα, ο παππούς μου έπιασε δουλειά στη γερμανική φαρμακευτική εταιρία Hoechst, από όπου μετά από πολλά χρόνια συνταξιοδοτήθηκε. Τον βοήθησαν και οι σπουδές του, στις οποίες γίνεται σύντομη αναφορά – μετά από το ελληνικό δημοτικό, ο παππούς μου φοίτησε στην Εμπορική Σχολή της Θεσσαλονίκης, τη ρουμανική σχολή όπως την αναφέρει η μητέρα μου. Στο αρχείο PDF υπάρχει απομαγνητοφώνηση και μετάφραση αποσπάσματος του ηχητικού αρχείου και οι τύποι κάποιων ρημάτων που έδωσε η μητέρα μου.

Σημείωση για την βλάχικη Εμπορική Σχολή Θεσσαλονίκης, αναγνωρισμένη από το ελληνικό κράτος στο πλαίσιο της σχολικής αυτονομίας που δόθηκε στους Βλάχους μετά τη σχετική συμφωνία Ελλάδας-Ρουμανίας. Η θεία μου Στέλλα Λέντζιου Πολύζου μου την ανέφερε και σαν Şcοală Armînească. Ο παππούς μου, αφού τελείωσε το ελληνικό δημοτικό, φοίτησε εκεί κάποιο διάστημα πιθανότατα μεταξύ 1936-1939 για δυόμιση χρόνια χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Τις διέκοψε στα μισά του τρίτου έτους, σύμφωνα με τους συγγενείς μου, ύστερα από απόφαση του πατέρα του Τζιώγκα Λέντζιου λόγω του αρραβώνα του. Από τα λίγα που θυμάμαι άμεσα από τον παππού μου αλλά και από τις αναφορές των συγγενών μου, ήταν μια καλά οργανωμένη σχολή με καλό επίπεδο εκπαίδευσης. (Η εμπειρία της οικογένειας ήταν ότι δεν υπήρχε συνεχής κατήχηση, ούτε ήταν όλοι οι μαθητές ή οι οικογένειες τους ‘ρουμανίζοντες‘ – ότι μπορεί να σημαίνει ο όρος αυτός. Η σχολή προσέλκυε και οικογένειες που σε δύσκολα χρόνια προσδοκούσαν μόρφωση και επαγγελματική εξέλιξη για τα παιδιά τους.) Η θείες μου Στέλλα Λέντζιου Πολύζου και Κούλα Λέντζιου Τρίκου μου ανέφεραν ότι υπήρχε στενή διασύνδεση ανάμεσα στις σπουδές και στην αγορά. Μαθητές στέλνονταν σε πρακτική εργασία για να αποκομίσουν εμπειρία στο εμπόριο, συχνά δίπλα σε Βλάχους εμπόρους της πόλης. Σύμφωνα με τις θείες μου, ο παππούς μου έκανε πρακτική σε ένα κατάστημα με τυροκομικά προιόντα (στου Αγορογιάννη, κοντά στη στοά Μοδιάνο επί της Ερμού – φωτογραφία εδώ). Στη σχολή ο παππούς μου έμαθε και Γαλλικά, κάτι που του χρησίμεψε αργότερα στην αγορά εργασίας όπως αφηγείται η μητέρα μου.

Προσωπικά, η πληροφορία για την Εμπορική Σχολή που θυμάμαι πιο χαρακτηριστικά να μου διηγείται ο παππούς μου είναι ότι καθηγητής του στο μάθημα των καλλιτεχνικών ήταν ο Γιάννης Μανάκια, ο ένας εκ των δύο κινηματογραφιστών-φωτογράφων αδελφών από την Αβδέλλα (διακρίνεται στη φωτογραφία που ακολουθεί). Μου διηγήθηκε ότι ήταν κάπως απόμακρος και μελαγχολικός στην τάξη. Ωστόσο, όποτε είχε τη διάθεση και πήγαινε στον πίνακα για να ζωγραφίσει, όλοι οι μαθητές στην τάξη εντυπωσιάζονταν με τις ζωγραφιές του. Στη σελίδα Συμφραζόμενα, προς το τέλος της, υπάρχει φωτογραφία του μονογράμματος του παππού μου, όπως το σχεδίασε στο μάθημα του Μανάκια.