Αυτο-ηχογράφηση της Σάρδας ‘μητέρας’ μου, Λουιτζίνα Πάλμας Πορτσέντα (Σέρρι – επαρχία του Νούορο, 30 Ιανουαρίου 2022). Την περίοδο Μάιος-Σεπτέμβριος 1999 φιλοξενήθηκα από την οικογένεια Porcedda (Luigina, Giuseppe, και Giacomo) στο χωριό Σέρρι της επαρχίας Νούορο στη Σαρδηνία. Εργάστηκα εκεί εθελοντικά για τον οργανισμό FILEF και το πρότζεκτ Mythnet Sardinia, και έκανα επιτόπια έρευνα για τους μύθους, θρύλους και πολιτιστικές παραδόσεις της Σαρδηνίας. Στο χωριό έμαθα Ιταλικά αλλά οι κάτοικοι μεταξύ τους μιλούσαν μόνο Σαρδηνικά. Η Λουιτζίνα, αφού άκουσε την ηχογράφηση 4 έστειλε τη δική της ηχογράφηση στα Σαρδηνικά. Στην ηχογράφηση έχουμε Lunis (αλλά στο Σέρρι δεν προφέρεται το /n/), Martisi, Mrecunisi, Giobia/Giovia, Cenab(u)ra, Sabudu, Dominigu. Στο Σέρρι ομιλείται η διάλεκτος Campidanese, αλλά υπάρχουν και διαφορές από χωριό σε χωριό.

Auto-registrazione di mia ‘madre’ Sarda, Luigina Palmas Porcedda (Serri – provincia di Nuoro, 30 di Gennaio 2022). Nell 1999, ho vissuto in Sardegna per cinque mesi (Maggio-Settembre). Ero ospite de la famiglia Porcedda (Luigina, Giuseppe, e Giacomo) a Serri, Provincia di Nuoro. Ho partecipato nel projetto Mythnet Sardinia di FILEF, e ho fatto ricerca sulle tradizioni culturali locali (miti, leggende, canzoni, poesie, favole). Nel paese ho imparato la lingua Italiana, pero la gente parlava sempre la lingua Sarda. Ho chiestο Luigina di mandarmi una registrazione in Sardo dopo che lei ha ascoltato registrazione 4. I giorni: Lunis (a Serri non si pronuncia il /n/), Martisi, Mrecunisi, Giobia/Giovia, Cenab(u)ra, Sabudu, Dominigu. A Serri si parla il dialetto Campidanese, pero la pronuncia varia anche nei paesi vicini.

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 8 Φλεβάρη 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 8 di Şcurtu̯ 2022). Η μητέρα μου θυμάται μια εκδρομή στη Μαυρούδα όταν ήταν μικρή, μια Πρωτομαγιά μεταξύ του 1955-1960. Έφυγαν με το τρακτέρ και την πλατφόρμα από το Δρυμό, και πέρασαν από τις Πέντε Βρύσες για να πάρουν και τις συγγενικές-φιλικές οικογένειες των Γεροκωσταίων και του Αστερίου Σωτηρίου. Η μητέρα μου θυμάται και πως συγγενείς και φίλοι από τα γειτονικά χωριά συναντιόντουσαν στο παζάρι του Λαγκαδά τις Τρίτες. Atumtsina, părintsiĺi s’ adna n păzari Lăngăză [tu păzari di Lăngăză], si fătsea caθe Martsă mari păzari… (Τότε, οι γονείς μαζεύονταν στο παζάρι του Λαγκαδά, γινότανε κάθε Τρίτη μεγάλο παζάρι). Πίνανε καφέ, αντάλλαζαν τα νέα τους, και κάνανε τα ψώνια τους (στη λίστα με τα ψώνια περιλαμβάνονταν και ψάρια από τη Βόλβη). Εξάλλου, τα μικρά γειτονικά χωριά δεν είχαν πολλά μαγαζιά. Zburăscu ti Pende Vrisi, cătse iara ńică hoară şi nu l’avea aeşti tuti tsi avea ma măriĺi hoarile. (Μιλάω για τις Πέντε Βρύσες, γιατί ήταν μικρό χωριό και δεν τα είχε όλα αυτά που είχαν τα πιο μεγάλα τα χωριά). Επίσης, αφηγείται πως οι παππούδες μου από το Δρυμό προμηθεύονταν συχνά πουρνάρια από την περιοχή των Πέντε Βρυσών, με τη συμβολή των εκεί συγγενών και φίλων, για το άναμα του φούρνου στο Δρυμό.

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 25 Ιανουαρίου 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 25 di Γinaru̯ 2022). Η μητέρα μου θυμάται τη μαγειρική της μάνας της, Πολυξένη Γεροκώστα Λέντζιου, και τις νοστιμιές που έφτιαχνε με απλά υλικά. Θυμάται ιδιαίτερα ένα φαγητό που έιχε ετοιμάσει για τα παιδιά της όταν γυρνούσαν μια μέρα από τη μάντρα. Şi anda nă turnămu̯… mana n’ avea ună gelă tse nu va agărşescu... N’avea pîtetsî̯ cu carne di porcu. Porculu anostru, tsi lο avea tăĺiată aproapia di Cărtşunu̯… (Και όταν γυρίσαμε… η μάνα μας είχε ένα φαγητό που δεν θα ξεχάσω… Μας είχε πατάτες με κρέας χοιρινό. Το γουρούνι δικό μας, που το είχαν σφάξει κοντά στα Χριστούγεννα… )

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 25 Ιανουαρίου 2022). Ihuγrafisi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 25 di Γinaru̯ 2022). Η μητέρα μου εδώ κάνει ιδιαίτερη αναφορά, με συγκίνηση, στις Πέντε Βρύσες, το χειμαδιό και αργότερα μόνιμη κατοικία της οικογένειας της μητέρας της, Πολυξένη Γεροκώστα Λέντζιου. Η μητέρα μου περνούσε τις διακοπές της συχνά στις Πέντε Βρύσες (Pendi Vrisi) όταν ήταν μικρή, στο πατρικό της μητέρας της. Ήταν το ‘χωριό’ της, εκεί έπαιζε με τα ξαδέρφια της. Εδώ θυμάται το σόι των Γεροκωσταίων. Τους γονείς της μητέρας της: Αναστάσιο Γεροκώστα (τον οποίο δεν τον γνώρισε καλά) και τη σύζυγό του, τη γιαγιά Κυριακή (Καμπούρη) Γεροκώστα. Τον θείο της Πέτρο Γεροκώστα, αδερφό της μητέρας της, και τη σύζυγό του Γιανούλα Τσουλιάνου Γεροκώστα, Μεγαλολιβαδιώτισσα από το Βαφειοχώρι. Καθώς και την Κατερίνα Δουτσουρέλη Γεροκώστα, Μεγαλολιβαδιώτισσα από την Πηγή κοντά στην Αξιούπολη, παντρεμένη με το Γιώργο Γεροκώστα, αδερφό του Πέτρου και της Πολυξένης.

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 20 Οκτωβρίου 2021). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯ , la 20 di Sumenturu̯ 2021). Απόσπασμα από την Ηχογράφηση 39, στο σημείο που η μητέρα μου τραγουδα το ‘Ń’ aviamu̯ unu̯ doru̯ dit hoară’, ένα ιδιαίτερο τραγούδι για τους Μεγαλολιβαδιώτες. Το ποίημα, σύμφωνα με τον παππού μου Μιχάλη Λέντζιο, γράφτηκε το 1938 από το Μεγαλολιβαδιώτη μετανάστη Γ. Μέρκα, όταν ήρθε από τη Ρουμανία και είδε μεγάλο μέρος του χωριού ερειπωμένο, ερημωμένο. Ένα μεγάλο κομμάτι του χωριού είχε ήδη μεταναστεύσει στη Ρουμανία δέκα χρόνια πριν. Την πληροφορία αυτή από τον παππού μου σημειώνει η θεία μου Κούλα Λέντζιου Τρίκου στο βιβλίο της Μεγάλα Λιβάδια Πάικου – Βλάχικα Τραγούδια και Ποιήματα (Αυτοέκδοση, Θεσσαλονίκη: 2011). «Είχα έναν πόνο από χωριό, από τα βουνά εκείνα με τις οξιές, να εμφανιζόμουν μια φορά ακόμη, στα δάση σαν μικρός να τρέχω… Να βγούμε στο χορτάρι το πράσινο, για να πιούμε ένα κρύο νερό, νερό κρύο από την πηγή, λε λε Καλύβια με πόνο.»

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 25 Ιανουαρίου 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 25 di Γinaru̯ 2022). Η μητέρα μου μιλάει για τον Φώτη Λέντζιο, αδερφό του παππού της Τζώγκα Λέντζιου. Paplu Djoga, avea nica unu̯ frati, ektos di surări avea unu̯ frati (Ο παππούς Τζιώγας, είχε ακόμα έναν αδερφό, εκτός τις αδερφές είχε έναν αδερφό). Ο Φώτης Λέντζιος εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αραβησσό Πέλλας μετά την καταστροφή των Μεγάλων Λιβαδίων. Η μητέρα μου αναφέρεται και στο γιό του Φώτη Λέντζιου, τον Κώστα Λέντζιο, και την οικογένεια του. Paplu Foti avea unu̯ ftşioru̯, lali Costa, maşi̯ unu̯ ftşioru̯ avia… (μόνο ένα αγόρι είχε…).

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 20 Οκτωβρίου 2021). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯ , la 20 di Sumenturu̯ 2021). Απόσπασμα από την Ηχογράφηση 39, στο σημείο που η μητέρα μου τραγουδα το ελληνόφωνο ‘Σ’αυτές τις ράχες τις ψηλές‘, σαν αφιέρωση στον παππού της Τζιώγκα (Γιώργο Λέντζιο), όπως ήθελε η θεία της τέτα Κυράτσα Λέντζιου Μίσσιου κατά την εξάμηνη επίσκεψή της από τη Ρουμανία. Ο παππούς της Τζιώγκας δάκρυζε από συγκίνηση και έλεγε στη μητέρα μου: La paplu, tsi bunu̯ cînticu̯ iasti aestu tse cîntzî̯ ! (Εγγονούλα του παππού, τί ωραίο τραγούδι είναι αυτό που τραγουδάς!). Μαζί δάκρυζε και η τέτα Κυράτσα.

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 25 Ιανουαρίου 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 25 di Γinaru̯ 2022). ‘Οταν η μητέρα μου μετακόμισε στην Ευκαρπία, είδε ότι όλοι πηγαίναν στις αγορές του κέντρου για τα ψώνια τους (Καπάνι, Μοδιάνο, Λαδάδικα) μιας και στην Ευκαρπία η αγορά ήταν περιορισμένη. Υπήρχε και κόσμος που κατέβαινε στο κέντρο με τα πόδια. Δεν υπήρχε τόσο πυκνή δόμηση στην περιοχή και η πρόσβαση σε κάποια σημεία ήταν πιο γρήγορη μέσα από την ύπαιθρο. Η μητέρα μου γνώριζε τις αγορές αυτές από μικρή, από τα χρόνια της Οικοκυρικής στη Θεσσαλονίκη. Va vă spunu̯ ti Căpani, şi ti Moδiano, şi ti Laδaδica… I̯o li ştiamu̯ di feată…

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 13 Ιανουαρίου 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 13 di Γinaru̯ 2022). Σε συνέχεια της ηχογράφησης 65, η μητέρα μου αφηγείται αναμνήσεις από τους γονείς του πεθερού της, Γιώργου Σίββα, στη Νέα Ευκαρπία. Τον πατέρα του παππού μου, Νίκο Σίββα (παρατσούκλι ‘Βάντης’), δεν πρόλαβε να τον γνωρίσει. Αλλά τη μπάμπα-Τάνα τη γνώρισε, και έχει όμορφες αναμνήσεις. Papu Niculaki nu el cunuscui… Ala baba-Tana o cunuscui. Ακούστε επίσης και την ηχογράφηση 13.

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 13 Ιανουαρίου 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 13 di Γinaru̯ 2022). Η μητέρα μου αφηγείται όμορφες αναμνήσεις από τον πεθερό της, Γιώργο Σίββα. Μια διόρθωση που θέλει να κάνει η μητέρα μου: στο 1.22, η σωστή λέξη είναι γirmişi (φρούτα), και όχι γirmiki (σιμιγδάλι).