Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 25 Οκτωβρίου 2022). Ihuγrafisi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 25 di Sumeduru̯ 2022). Με αφορμή την ηχογράφηση 98, η μητέρα μου διηγείται περισσότερα πράγματα για τις αγροτικές και κτηνοτροφικές ασχολίες της οικογένειας Λέντζιου στο Δρυμό όταν ήταν μικρή, με κεντρικό πρόσωπο της διήγησης τον πατέρα της Μιχάλη Λέντζιο. «…Aducu̯ a minti, το Νοέμβριο, cîtu̯ cădea pluińi̯li protili, (s’) dutsea di ara agărli şi dipu arari ahurhea siminătura, şi dipu elu̯ iara şi frati-ńu Socrati, şi elu̯ , urtaclu al babaca iara, dipu babaca alăga. Scuĺolu scuĺolu şi lucurlu lucuru̯. Afu li simina tuti, dapua şidea arăhati... » (00.46-01.24) ( …Θυμάμαι, το Νοέμβριο, όταν πέφτανε οι βροχές οι πρώτες, πήγαινε να οργώσει τα χωράφια και μετά το όργωμα άρχιζε τη σπορά, και πίσω από αυτόν ήταν και ο αδερφός μου Σωκράτης, κι αυτός, ο βοηθός του μπαμπά ήταν, πίσω από τον μπαμπά έτρεχε. Το σχολείο σχολείο και η δουλειά δουλειά. Αφού τα έσπερναν όλα, μετά κάθονταν ήρεμοι…). Αργότερα, αφού δώσανε τα πρόβατα, ο παππούς μου έπιασε δουλειά στη γερμανική φαρμακευτική εταιρία Hoechst, από όπου μετά από πολλά χρόνια συνταξιοδοτήθηκε. Τον βοήθησαν και οι σπουδές του, στις οποίες γίνεται σύντομη αναφορά – μετά από το ελληνικό δημοτικό, ο παππούς μου φοίτησε στην Εμπορική Σχολή της Θεσσαλονίκης, τη ρουμανική σχολή όπως την αναφέρει η μητέρα μου. Στο αρχείο PDF παρακάτω υπάρχει απομαγνητοφώνηση και μετάφραση αποσπάσματος του ηχητικού αρχείου και οι τύποι κάποιων ρημάτων που έδωσε η μητέρα μου. (Σημείωση για την Εμπορική Σχολή, το ρουμανικό εκπαιδευτικό ίδρυμα της Θεσσαλονίκης. Η σχολή ήταν αναγνωρισμένη από το ελληνικό κράτος στο πλαίσιο της σχολικής αυτονομίας που δόθηκε στους Βλάχους μετά τη συμφωνία Ελλάδας-Ρουμανίας. Τα σχολεία αυτά ήταν υπό τη γενική επίβλεψη του ελληνικού κράτους και μπορούσαν να χρηματοδοτούνται επίσημα από το ρουμανικό κράτος. Η θεία μου Στέλλα Λέντζιου Πολύζου μου την ανέφερε και σαν Şcοală Armînească ή πιθανότατα Aromânească (= ‘Βλάχικη Σχολή’ στη ρουμανική γλώσσα. Στα ρουμανικά: şcοală=’σχολείο’, στα βλάχικα: scuĺo=’σχολείο’. Επίσης στα ρουμανικά: Aromânească=’βλάχικη’, και στα βλαχικά: Armînească=’βλάχικη’), πιθανόν να ήταν όρος που χρησιμοποιούταν. Ο παππούς μου φοίτησε εκεί κάποιο διάστημα πιθανότατα μεταξύ 1936-1939 για δυόμιση χρόνια. Δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του, τις διέκοψε στα μισά του τρίτου έτους ύστερα από απόφαση του πατέρα του και προπάππου μου Τζώγκα Λέντζιου λόγω του αρραβώνα του. Από όσο θυμάμαι άμεσα από τον παππού μου αλλά και από τις αναφορές των συγγενών μου, ήταν μια καλά οργανωμένη σχολή με πολύ καλό επίπεδο εκπαίδευσης. Η σχολή είχε σίγουρα και μια ευρύτερη ιδεολογική στόχευση. Η εμπειρία της οικογένειας μας είναι ότι δεν υπήρχε συνεχής κατήχηση, ούτε ήταν όλοι οι μαθητές ή οι οικογένειες τους ρουμανίζοντες, ούτε αποδέχτηκαν όλοι όσοι φοιτούσαν τη συγκεκριμένη ιδεολογία. Η σχολή προσέλκυε και οικογένειες και νέους που προσδοκούσαν σε ένα καλό επίπεδο μόρφωσης για την επαγγελματική τους εξέλιξη. Σε σχέση με την εκπαίδευση, η θεία μου Στέλλα Λέντζιου Πολύζου μου ανέφερε ότι υπήρχε στενή διασύνδεση ανάμεσα στις σπουδές και στην αγορά. Μαθητές στέλνονταν σε πρακτική εργασία για να αποκομίσουν εμπειρία στο εμπόριο, συχνά δίπλα σε Βλάχους εμπόρους της πόλης. Σύμφωνα με τη θεία μου Στέλλα, ο παππούς μου έκανε πρακτική σε ένα κατάστημα με τυροκομικά προιόντα (στου Αγορογιάννη, κοντά στη στοά Μοδιάνο επί της Ερμού – φωτογραφία εδώ). Στη σχολή ο παππούς μου έμαθε και καλά Γαλλικά, κάτι που του χρησίμεψε αργότερα στην αγορά εργασίας όπως αφηγείται και η μητέρα μου. Προσωπικά, η μόνη συγκεκριμένη πληροφορία για την Εμπορική Σχολή που θυμάμαι πιο έντονα να μου διηγείται ο παππούς μου είναι ότι καθηγητής του στο μάθημα των καλλιτεχνικών ήταν ο Γιαννάκης Μανάκια. Ο παππούς μου μου είπε ότι ήταν αρκετά απόμακρος και μελαγχολικός στην τάξη – δεν θυμάμαι τις ακριβείς λέξεις του. Ωστόσο, όποτε είχε τη διάθεση και πήγαινε στον πίνακα για να ζωγραφίσει, όλοι οι μαθητές στην τάξη εντυπωσιάζονταν με τις ζωγραφιές του. Ο παππούς μου μου ανέφερε και την απώλεια του γιου του Γιαννάκη Μανάκια, αυτό όμως ίσως είναι γεγονός κατοπινό.)
Τα Βλάχικα των Μεγαλολιβαδιωτών Πάικου 