Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 21 Φλεβάρη 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 21 di Şcurtu̯ 2022). Η μητέρα μου μιλάει για το ποιές γλώσσες μάθανε παιδιά πρώτα. «Nuntru n casa tsi criştiamu̯ zburamu̯ maşi̯ Armîneşti…» (Μέσα στο σπίτι που μεγαλώσαμε μιλούσαμε μόνο Βλάχικα). Παρόλο που μεγάλωσαν σε ελληνόφωνο χωριό, το Δρυμό, η πρώτη γλώσσα που έμαθαν ήταν τα Βλάχικα. Στο σπίτι μεταξύ τους, και με τους συγγενείς σε άλλα χωριά, μιλούσαν μόνο Βλάχικα. «Armîneşti ma zburamu̯ cătse aviamu şi paplu cu baba. Ca cumu̯ ĺi̯ avdzamu̯ eĺi̯ zbura, ahurhimu̯ şi noi di li̯ nvitsămu̯ peanarga-anarga Armîneştili.» (Βλάχικα πιο [περισσότερο] μιλούσαμε γιατί είχαμε και τον παππού με τη γιαγιά. Καθώς/όπως τους ακούγαμε αυτούς να μιλούν, αρχίσαμε κι εμείς να τα μαθαίνουμε σιγά-σιγά τα Βλάχικα). Μετά, καθώς άρχισαν να παίζουν με τα παιδιά της γειτονιάς, έμαθαν Ελληνικά, και πιο συγκεκριμένα το ιδιαίτερο ελληνικό ιδίωμα του Δρυμού. Την επίσημη κοινή νεοελληνική την έμαθαν αργότερα, όπως και τα άλλα παιδιά του χωριού.

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 17 Φλεβάρη 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 17 di Şcurtu̯ 2022). Η μητέρα μου διηγείται πώς μας άφησε εμένα και τα αδέρφια μου να μεγαλώσουμε με πολλά ζώα και μέσα στη φύση στη Νέα Ευκαρπία. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στα σκυλιά μας: τη Σούομι, και το τσομπανόσκυλο Νταγιάν. Δεν είναι ο προγενέστερος ‘Δρυμιώτης’ Νταγιάν της ηχογράφησης 73, αν και τον πήραμε κουτάβι από το Δρυμό, από τη βλάχικη οικογένεια Μπουγιουκλή που είχαν πρόβατα και τσομπανόσκυλα. «Anda neasemu̯ Drimila, vidzură cîńiĺi aclo iu avea, la mana, şi vrea şi eĺi̯ unu̯ cîne.» (Όταν πήγαμε στο Δρυμό, είδανε τα σκυλιά εκεί που είχε, στη μάνα, και θέλανε και αυτοί ένα σκυλί). Ο Νταγιάν όταν μεγάλωσε μας ακολουθούσε παντού. «Tsi cîne bunu̯ iara. Ca cumu̯ vegĺă cupiiĺi, atseĺi̯ cîńi buńiĺi, aşi vigĺa şi elu̯ taifa ami̯a…» (Τί σκύλος καλός ήταν. Όπως φυλάνε τα κοπάδια, εκείνα τα καλά σκυλιά, έτσι φύλαγε κι αυτός την οικογένεια μου). Εμένα με άφηνε το πρωί στο σχολείο, μετά έφευγε να κάνει τα κουμάντα του, και επέστρεφε πριν το τελευταίο κουδούνι για να με πάει σπίτι. «Lu aveamu̯ ca oδiγo. Nă dutsea, nă alăşa, şi s’ tărna năpoi.» (Τον είχαμε σαν οδηγό. Μας πήγαινε, μας άφηνε, και γυρνούσε πίσω).

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 17 Φλεβάρη 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 17 di Şcurtu̯ 2022). Η μητέρα μου παρουσιάζει τις λιγοστές οικογένειες Βλάχων Μεγαλολιβαδιωτών που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο Δρυμό, το χειμαδιό τους.

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 17 Φλεβάρη 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 17 di Şcurtu̯ 2022). Η μητέρα μου αφηγείται τις παραδόσεις του Τριωδίου όταν ήταν μικρή στο Δρυμό. Mια σειρά από έθιμα που σχετίζονταν με τους λίγους Βλάχους εκεί και με τους ντόπιους κατά το Ψυχοσάββατο, την Κυριακή της Τυρινής, την Καθαρά Δευτέρα, το τριήμερο, τη νηστεία μέχρι το Πάσχα. Ma ńitsĺi fătsea mităńi̯ la ma mărĺi (Οι πιο μικροί κάνανε μετάνοιες στους πιο μεγάλους). Οι ευχές την ώρα των μετανοιών όταν δίναν τα πορτοκάλια ήταν Ĺirtati, şi Preasińi̯ cu sănătati (Συγχωρεμένα, και Σαρακοστή με υγεία).

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 21 Φλεβάρη 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 21 di Şcurtu̯ 2022). Η μητέρα μου περιφράφει σύντομα την κατάσταση στον κήπο τώρα, με τα πρώτα πρόωρα σήματα της άνοιξης και τα πρώτα λουλούδια που ανοίγουν – μαζί και τα αγριολούλουδα από τους σπόρους που φέραμε από γειτονικά χωράφια. Tora peanarga-anarga, va nă alasă iarna şi va si intremu̯ tu primveara. Tora gărdina nă cĺamă. (Τώρα σιγά-σιγά, θα μας αφήσει ο χειμώνας και θα μπούμε στην άνοιξη. Τώρα ο κήπος μας καλεί/μας προσκαλεί).

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 9 Φλεβάρη 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 9 di Şcurtu̯ 2022). Σε συνέχεια της ηχογράφησης 73, η μητέρα μου αφηγείται τις στιγμές όταν χτυπησε ο μεγάλος σεισμός της Θεσσαλονίκης στις 20 Ιουνίου 1978, στις 23:03, με επίκεντρο ανάμεσα στις λίμνες Κορώνεια και Βόλβη. Η οικογένεια μας βρισκόταν στο πατρικό στο Δρυμό, στους παππούδες μου, εκείνη τη στιγμή. Μετά από το σεισμό, το πατρικό στο Δρυμό δεν μπορούσε πλέον να χρησιμοποιηθεί – κρίθηκε κατεδαφιστέο όπως και άλλα σπίτια στον ίδιο δρόμο. Για ένα διάστημα, οι συγγενείς μας στο Δρυμό βολεύονταν στον σταύλο της κατοικίας, που ήταν ασφαλής. «La γingits di mesu̯… tu unu̯ ńiĺi nau[ă] suti şaptidzătsi optu, si featse atselu̯ marili sizmo…» (Στις είκοσι του μήνα… το χίλια εννιακόσια εβδομήντα οχτώ, έγινε εκείνος ο μεγάλος σεισμός…). Ο τίτλος είναι απόσπασμα από την αφήγηση, όταν ο παππούς μου φώναζε τη μικρή του κόρη Στέλλα γιατί νόμιζε οτι είχε παγιδευτεί, και αυτή του απάντησε. «Baba, nu ti stinahurisea, aua escu, işii nafuară!…» (Μπαμπά, μή στεναχωριέσαι, εδώ είμαι, βγήκα έξω!…).

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 9 Φλεβάρη 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 9 di Şcurtu̯ 2022). Η μητέρα μου περιγράφει με συγκίνηση το παλιό πατρικό σπίτι στο Δρυμό. Μέσα από τις περιγραφές ξετυλίγονται και μικρές ιστορίες της οικογένειας, από τα παιδικά χρόνια της μητέρας μου μέχρι και την απώλεια του παππού μου. Αφηγείται και μια ιστορία για το τσομπανόσκυλο τους, το Νταγιάν. Όταν ο παππούς μου πούλησε τα λίγα πρόβατα που κρατούσαν στο χαγιάτι, στο πατρικό, σε κάποιον στην Αυγή, πέρα από το Λαγκαδά, η οικογένεια έδωσε και το σκυλί, τον Νταγιάν. Ne ala Daγianlu omos nu lui̯ arişi aclo… (Ναι, αλλά του Νταγιάν δεν του άρεσε εκεί…) Vria casa, tsi aclo durńa şi aclo apirea… (Ήθελε το σπίτι, που εκεί κοιμόταν κι εκεί ξημέρωνε). Ο σκύλος ‘παρέδωσε’ τα πρόβατα στην Αυγή, αλλά κατάλαβε οτι δεν θα επέστρεφαν. Οπότε έφυγε μόνος του και επέστρεψε στο πατρικό από πάρα πολλά χιλιόμετρα μακριά. Έτσι ένα πρωί τον είδαν ξαφνικά πάλι στην αυλή τους. Cînili aclo pi scări tu trita scala… aclo s’adna… (Ο σκύλος εκεί στη σκάλα στο τρίτο σκαλοπάτι… εκεί μαζευόταν…) Συγκινηθήκανε και κλάψανε (plîmsimu̯). Cumu̯ vini aestu cînili di ahîtî̯ hiĺiometri năpoi… (Πώς ήρθε αυτό το σκυλί από τέτοια/τόσα χιλιόμετρα πίσω…). Με την επιστροφή του, τον κρατήσανε.

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 8 Φλεβάρη 2022). Ihuγrafişi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 8 di Şcurtu̯ 2022). Σε συνέχεια της ηχογράφησης 71, εδώ η μητέρα μου αφηγείται πώς μαγείρευε τα ψάρια της λίμνης η γιαγιά μου. Συγκεκριμένα το γριβάδι (crapu̯=γριβάδι, craplu=το γριβάδι, crapuri̯=γριβάδια), τα τσιρώνια (tsirońi), και τις πεταλούδες (pitaluδi). Η κατανάλωση γριβαδιού γινόταν και σε μέρες γιορτής και νηστείας. …Νu putiamu̯ s’mîcamu̯ ni carne ni caşu̯ ni tsiva... (Δε μπορούσαμε να φάμε ούτε κρέας, ούτε τυρί, ούτε τίποτα). Iara mîcari bună tsi u mîcamu̯ ti Vagelizmo ma multu, ti Vaion, tu (ti) Sotira. (Ήταν φαγητό καλό που το τρώγαμε του Ευαγγελισμού πιο πολύ, των Βαΐων, του Σωτήρα). Υπήρχαν διάφορες συνταγές αλλά τα τσιρώνια και τα γριβάδια μαγειρεύονταν πολύ με πράσο στο Δρυμό.

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 8 Φλεβάρη 2022). Ihuγrafisi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 8 di Şcurtu̯ 2022). Η μητέρα μου εστιάζει σε ένα θέμα που ανέφερε στην ηχογράφηση 70, δηλαδή τη σημαντική θέση που είχε στη διατροφή της οικογένειας η κατανάλωση ψαριού από τη γειτονική Βόλβη, όταν ήταν μικρή στο Δρυμό. Ζώντας πλέον σε ένα χωριό σχετικά κοντά στη λίμνη (baltă), το λιμνίσιο ψάρι απέκτησε σημαντική θέση στο τραπέζι και συνδέθηκε και με γιορτές. Συγκεκριμένα η οικογένεια κατανάλωνε το γριβάδι/crapu̯ (Cyprinus carpio), την πεταλούδα (Carassius gibelio), και το τσιρώνι (Rutilus rutilus), παρά τα αγκάθια τους (skinu̯=αγκάθι). Aviamu̯ unu̯ piscaru̯ di Aivati̯ tsi γińea caθe Martsă, Djoiă, Sîmbătă, adutsia peştsî di Volvi…Iĺi̯ luamu̯ peştsîĺi, cătse nă arişa… (Είχαμε έναν ψαρά από τη Λητή/Αειβάτι που ερχόταν κάθε Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο, έφερνε ψάρια από τη Βόλβη… Τα παίρναμε τα ψάρια, γιατί μας άρεζαν). Σύμφωνα με τη μητέρα μου, ο ψαράς από το Αειβάτι (Λητή) λεγόταν Νέστορας. Είχε τη χαρακτηριστική προφορά που είχαν οι κάτοικοι της Λητής, μιας και στο Αειβάτι μιλούσαν εκτός από τα Ελληνικά και τη δική τους Σλαβική γλώσσα. Ο Νέστορας παντρεύτηκε αργότερα Δρυμιώτισσα ‘εντόπια’ (Γραικιά). Χρήσιμα ρήματα που χρησιμοποιούνται στο πρώτο λεπτό της ηχογράφησης: zburăscu (μιλώ, 4η συζυγία), adaru̯ (κάνω, 1η συζυγία), aducu̯ (φέρνω, 3η συζυγία), amu̯ (έχω, 2η συζυγία-βοηθητικό), γinu̯ (έρχομαι, 4η συζυγία), ĺau̯ (παίρνω, 1η συζυγία), arisescu (αρέσω, 4η συζυγία), mîcu̯ (τρώω, 1η συζυγία).

Αυτο-ηχογράφηση της Σάρδας ‘μητέρας’ μου, Λουιτζίνα Πάλμας Πορτσέντα (Σέρρι – επαρχία του Νούορο, 30 Ιανουαρίου 2022). Την περίοδο Μάιος-Σεπτέμβριος 1999 φιλοξενήθηκα από την οικογένεια Porcedda (Luigina, Giuseppe, και Giacomo) στο χωριό Σέρρι της επαρχίας Νούορο στη Σαρδηνία. Εργάστηκα εκεί εθελοντικά για τον οργανισμό FILEF και το πρότζεκτ Mythnet Sardinia, και έκανα επιτόπια έρευνα για τους μύθους, θρύλους και πολιτιστικές παραδόσεις της Σαρδηνίας. Στο χωριό έμαθα Ιταλικά αλλά οι κάτοικοι μεταξύ τους μιλούσαν μόνο Σαρδηνικά. Η Λουιτζίνα, αφού άκουσε την ηχογράφηση 4 έστειλε τη δική της ηχογράφηση στα Σαρδηνικά. Στην ηχογράφηση έχουμε Lunis (αλλά στο Σέρρι δεν προφέρεται το /n/), Martisi, Mrecunisi, Giobia/Giovia, Cenab(u)ra, Sabudu, Dominigu. Στο Σέρρι ομιλείται η διάλεκτος Campidanese, αλλά υπάρχουν και διαφορές από χωριό σε χωριό.

Auto-registrazione di mia ‘madre’ Sarda, Luigina Palmas Porcedda (Serri – provincia di Nuoro, 30 di Gennaio 2022). Nell 1999, ho vissuto in Sardegna per cinque mesi (Maggio-Settembre). Ero ospite de la famiglia Porcedda (Luigina, Giuseppe, e Giacomo) a Serri, Provincia di Nuoro. Ho partecipato nel projetto Mythnet Sardinia di FILEF, e ho fatto ricerca sulle tradizioni culturali locali (miti, leggende, canzoni, poesie, favole). Nel paese ho imparato la lingua Italiana, pero la gente parlava sempre la lingua Sarda. Ho chiestο Luigina di mandarmi una registrazione in Sardo dopo che lei ha ascoltato registrazione 4. I giorni: Lunis (a Serri non si pronuncia il /n/), Martisi, Mrecunisi, Giobia/Giovia, Cenab(u)ra, Sabudu, Dominigu. A Serri si parla il dialetto Campidanese, pero la pronuncia varia anche nei paesi vicini.