Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 28 Νοεμβρίου 2022). Ihuγrafisi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 28 di Brumaru̯ 2022). Η μητέρα μου αφηγείται ένα χιουμοριστικό στιγμιότυπο από τη μέρα που ο πατέρας μου με τους γονείς του πήγαν στο Δρυμό για να δώσουν λόγο την 1η Απρίλη 1967 (ο αρραβώνας έγινε ένα μήνα μετά, την 1η Μαΐου). Οι δρόμοι ήταν στενοί και υπήρχε δυσκολία στο παρκάρισμα. Ο πατέρας μου βρήκε την ευκαιρία να κάνει σχόλια για το χωριό και να πειράξει τη μικρή αδερφή της μητέρας μου, τη θεία μου Στέλλα Λέντζιου, που ήταν γύρω στα 15 τότε. «Vre Stela, ĺi̯ dzîsi, tsi hoară iasti aestă tsi avetsî̯…» (Βρε Στέλλα, τη λέει, τί χωριό είναι αυτό που έχετε…). Αυτή γύρισε και του είπε «Tini, ti hoara vinişi̯, dzîsi, i ti sor-mea vinişi̯…» (Εσύ για το χωριό ήρθες, είπε, ή για την αδερφή μου;…) και ‘Αν σου αρέσει. Αν δεν σου αρέσει, πάνε από κει που ήρθες!’. Τους διαλόγους αυτούς οι γονείς μου με τους θείους μου τους θυμόντουσαν και γελούσαν όταν μαζεύονταν παρέα.

«Ĺirtati şi Preasińi̯ cu sănătati» – «Συγχωρεμένα και (καλή) Σαρακοστή με υγεία.» Στο αρχείο της ιστοσελίδας υπάρχει η ηχογράφηση 76 με τη μητέρα μου, που αναφέρεται στα έθιμα του Τριωδίου.

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 28 Νοεμβρίου 2022). Ihuγrafisi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 28 di Brumaru̯ 2022). Η μητέρα μου μιλάει για τις ομάδες που υποστηρίζονταν στην οικογένεια μας. Ο πατέρας μου, Νίκος Σίββας, ήταν φίλαθλος του Ηρακλή, πιθανώς από φίλους του στη Θεσσαλονίκη. Ο αδερφός του, Γιάννης Σίββας, υποστήριζε από παλιά τον ΠΑΟΚ, μιας και στην Ευκαρπία υπήρχαν πολλοί φίλαθλοι του ΠΑΟΚ (και Μικρασιάτες). Όταν στα ντέρμπι ο ΠΑΟΚ κέρδιζε τον Ηρακλή, ο θείος μου Γιάννης πείραζε τον πατέρα μου «…nkirδăsimu̯ noi, voi kirutu̯…» (…κερδίσαμε εμείς, εσείς χάσατε…), και αυτός απαντούσε «…eh, mar’ lucru̯ adratu̯!» (…ε, μεγάλη δουλειά κάνατε!). Τα αδέρφια ήμασταν μοιρασμένα ανάμεσα σε Ηρακλή και ΠΑΟΚ. (Στην Ευκαρπία πάντως, η δεύτερη ομάδα σχεδόν όλων εκείνη την περίοδο ήταν ο Μακεδονικός.) Το Λεντζέικο στο Δρυμό υποστήριζε τον Άρη, οπότε και η μητέρα μου είχε μια προτίμηση προς τα κει, αν και δεν έδινε σημασία σε αυτά και δεν ήθελε να χαλάει τα χατήρια κανενός. Ο παππούς μου Μιχάλης Λέντζιος υποστήριζε τον Άρη πιθανώς επειδή η σχολή που σπούδαζε (Εμπορική Σχολή) ήταν στα ανατολικά της πόλης. Η γιαγιά μου Πολυξένη Γεροκώστα Λέντζιου ήθελε να κερδίζει ο Άρης τις Κυριακές για να είναι η θεία μου Στέλλα Λέντζιου σε καλή διάθεση και να βοηθά έτσι στις δουλειές του σπιτιού. Όταν κέρδιζε ο Άρης έλεγε «Ah, tsi gini, tsi gini kirδăsi Ari cătse… că s’ nu kirδăsea Ari, ni huzmetsi̯ va ń ădra ni puteamu̯ si zburămu̯!» (Αχ, τί καλά, τί καλά που κέρδισε ο Άρης γιατί… γιατί αν δεν κέρδιζε ο Άρης, ούτε δουλειές θα μου έκανε ούτε θα μπορούσαμε να μιλούσαμε!).

Ηχογράφηση με το θείο μου Σωκράτη Λέντζιο (Νέα Ευκαρπία, 22 Νοέμβρη 2022). Ihuγrafisi̯ cu lali Socrati Lendzio (Limbeti̯, la 22 di Brumaru̯ 2022). Ο θείος Σωκράτης αφηγείται μια ανάμνηση του από τη νεανική του ηλικία (μόλις είχε περάσει στο πανεπιστήμιο) στο Δρυμό. Μια νύχτα έφυγε από τη στάνη, έξω στα χωράφια, και ξεκίνησε να πάει προς στο χωριό στο Δρυμό, τραγουδώντας («cu cînticlu» = με το τραγούδι). Κάποιοι άγνωστοι που βρέθηκαν στο δρόμο του θέλησαν να τον τρομάξουν, αλλά ο θείος τους είχε πάρει χαμπάρι γιατί είχε δει στο σκοτάδι το αναμένο τσιγάρο τους από μακριά. «Aveamu̯ oili tu masu̯, şi dzîşu̯ (ας) mi ducu̯ pînă Dramila, pînă n hoara (δηλαδή), şi oili iara ncĺisi gini, nu avea anangi di lupu̯ şi ahtari şi nu avea şi(?) lupu̯ atselu̯ kiro… Eh… Luai calea di hoara…». (Είχα τα πρόβατα στη στάνη, και είπα ας πάω ως το Δρυμό, ως το χωριό δηλαδή, και τα πρόβατα ήταν κλεισμένα καλά, δεν είχαν ανάγκη/πρόβλημα απο λύκο και τέτοια και δεν είχε και(;) λύκο εκείνον τον καιρό… Ε… Πήρα το δρόμο του χωριού/για το χωριό…).

Ηχογράφηση με τη θεία μου Κούλα Λέντζιου Τρίκου (Τούμπα Θεσσαλονίκης, 23 Νοέμβρη 2022). Ihuγrafisi̯ cu teta, Koula Lendziou Trikou (Tumba – Sărună, la 23 di Brumaru̯ 2022). Το τρίτο απόσπασμα από την ηχογράφηση με τη θεία μου για τον προπάππου μου Τζιώγκα Λέντζιο (μετά τις ηχογραφήσεις 108 και 112). Η αφήγηση γίνεται στη βάση κάποιων πληροφοριών που η ίδια είχε συλλέξει από τον παππού μου Μιχάλη Λέντζιο και από άλλες πηγές, καθώς και στη βάση κάποιων δικών της υποθέσεων. Αφηγείται μεταξύ άλλων τη φυγάδευση του Φώτη Λέντζιου (αδερφού του προπάππου μου Τζιώγκα Λέντζιου) στην Αμερική με τη συνδρομή του αδερφού του. Ο Φώτης Λέντζιος εργάστηκε για έξι μήνες στους σιδηρόδρομους στην Αμερική, και επέστρεψε αφού η κατάσταση στην περιοχή ξεκίνησε να ομαλοποιείται. Η αφήγηση κλείνει με την εγκατάσταση της οικογένειας του Τζιώγκα Λέντζιου στην περιοχή του Δρυμού, στην τοποθεσία Καμάρα το 1917 (το χειμαδιό τους, η μόνιμη θερινή κατοικία ήταν στα Μεγάλα Λιβάδια). Όταν τους οδηγούσε εκεί ο αμαξάς με το παϊτόνι για να δουν την τοποθεσία που βρισκόταν το τσιφλίκι, ο καιρός ήταν πολύ άσχημος, με πολλή βροχή και λάσπη και με κίνδυνο να κολλήσουν. Ο αμαξάς του είπε: «Nu potu̯ altu! S’ na turnămu̯ năpoi!…» (Δεν μπορώ άλλο! Να γυρίσουμε πίσω!….). Ο προπάππους μου Τζιώγκας του απάντησε: «Tradzi, tradzi ninti! Va s’ nidzemu̯! Va tsî acumpărămu̯ altu paitoni, nu tsî frică!...» (Τράβα, τράβα μπροστά! Θα πάμε! Θα σου αγοράσουμε άλλο παϊτόνι, μή φοβάσαι!…). Του παππού Τζιώγκα του άρεσε πολύ η τοποθεσία. Επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη για να κλείσουν τη συμφωνία με τον ιδιοκτήτη της γης, τον Αιμίλιο Λομβάρδο από την Αυστρία. Αργότερα, με την καταστροφή των Μεγάλων Λιβαδίων επί κατοχής και εμφυλίου, ο Δρυμός έγινε η μόνιμη κατοικία της οικογένειας Λέντζιου.

Ηχογράφηση με τη θεία μου Κούλα Λέντζιου Τρίκου (Τούμπα Θεσσαλονίκης, 23 Νοέμβρη 2022). Ihuγrafisi̯ cu teta, Koula Lendziou Trikou (Tumba – Sărună, la 23 di Brumaru̯ 2022). Η ηχογράφηση αυτή είναι συνέχεια της ηχογράφησης 108. Στο δεύτερο αυτό απόσπασμα, η θεία μου αφηγείται κάποιες από τις δραστηριότητες του προπαππού μου Τζιώγκα Λέντζιου στη Θεσσαλονίκη. Καθώς ερχόταν για δουλειές στην πόλη, συναναστρεφόταν με Βλάχους από άλλα βλαχοχώρια (π.χ. Λιβάδι Ολύμπου, Κλεισούρα, Αβδέλλα) και ιδιαίτερα με το γιατρό Δημήτρη Ζάννα που είχε καταγωγή από το Λιβάδι Ολύμπου (και αργότερα με το γιο του Αλέξανδρο Ζάννα). Κατά την αφήγηση της θείας μου, ο Τζιώγκας Λέντζιος μαζί με συγγενείς και φίλους του στη Θεσσαλονίκη φέρονται να ήταν ενεργοί και στo πεδίο των ευρύτερων ανταγωνισμών στην περιοχή. (Σύμφωνα με τη θεία μου, κάποιες πληροφορίες προέρχονται από τον παππού μου Μιχάλη Λέντζιο και είναι διασταυρωμένες, και μαζί με πληροφορίες από άλλες πηγές και κάποιες δικές της υποθέσεις συγγράφει ένα βιβλίο σχετικά με το θέμα). Αναφέρεται και σε μια περίπτωση όπου ο προπαππούς μου βρήκε καταφύγιο στο μοναστήρι/ιερά μονή του Αρχάγγελου Μιχαήλ στο Πάικο για να αποφύγει ενέδρα, και συνδέει αυτό το γεγονός και με την ιδιαίτερη θέση που είχε ο αρχάγγελος Μιχαήλ στην οικογένεια Λέντζιου. Στην αφήγηση υπάρχουν επίσης αναφορές στα καφενεία όπου συναθροίζονταν οι Βλάχοι στη Θεσσαλονίκη. Το Πανελλήνιον στην περιοχή του Βαρδάρη (το οποίο πρόλαβε η μητέρα μου όταν μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη το 1956, έμενε εκεί κοντά για λίγους μήνες), και το καφενείο-ξενοδοχειο Ηλύσσια στην Κολόμβου.

Ηχογράφηση με το θείο μου Σωκράτη Λέντζιο (Νέα Ευκαρπία, 22 Νοέμβρη 2022). Ihuγrafisi̯ cu lali Socrati Lendzio (Limbeti̯, la 22 di Brumaru̯ 2022). Ηχογράφηση με εναλλαγές στα Βλάχικα και τα Ελληνικά. Ο θείος μου αναφέρεται στην κατάσταση της βλάχικης γλώσσας στο Δρυμό. Υπήρχαν πολύ λίγες οικογένειες Βλάχων (Μεγαλολιβαδιωτών) που εγκαταστάθηκαν στο Δρυμό (περισσότερες λεπτομέρειες για το ποιές ήταν αυτές στην ηχογράφηση 77), και μόνο η οικογένεια του προπαππού μου Τζιώγκα Λέντζιου διατήρησε τα Βλάχικα (και, ακόλουθα, οι οικογένειες του παππού μου Μιχάλη Λέντζιου και του μεγάλου αδερφου του, afendi mari, Νίκου Λέντζιου). Ο θείος μου αναφέρεται και σε μια προηγούμενη ηχογράφηση μας, την ηχογράφηση 94, όπου εξηγούσε πως η γιαγιά του, Μαρία Στάμου Λέντζιου, έλεγε στη νύφη της και μητέρα του, Πολυξένη Γεροκώστα Λέντζιου, στο σπίτι να μιλάνε στα παιδιά μόνο στα Βλάχικα. Βέβαια, «nu aveamu̯ nafuară cîndu işeamu̯ si zburîmu̯ Armîneaşca limbă...» (= δεν είχαμε έξω όταν βγαίναμε [κάποιον] να μιλήσουμε τη βλάχικη γλώσσα). Στη συνέχεια ο θείος μου θεωρεί ότι η γλώσσα ειναι φτωχή σε ορολογία, άποψη που φαίνεται να έχουν αρκετοί βλαχόφωνοι. Στην οικογένεια έκαναν συντήρηση της γλώσσας, μιας και μιλούσαν μόνο Βλάχικα, δανειζόμενοι και λέξεις από τα Ελληνικά όταν χρειαζόταν. (Η ηχογράφηση ήταν περισσότερο σαν συνομιλία, και ο θείος μου απαντά και σε κάποιες ερωτήσεις μου).

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 28 Νοεμβρίου 2022). Ihuγrafisi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 28 di Brumaru̯ 2022). Η μητέρα μου θυμάται τις εποχές που πηγαίνανε με τον πατέρα μου στα λουτρά Πόζαρ (Λουτράκι) της Αριδαίας για θεραπεία, μιας και είχαν προβλήματα με τη μέση. «Anda puteamu̯ şi iaramu̯ ma tiniri, cu nicukirlu caθe anu̯ nidzeamu̯ la hămami, Pozari̯…» (= Όταν μπορούσαμε και είμασταν πιο νέοι, με τον σύζυγο κάθε χρόνο πηγαίναμε στο λουτρό, στο Πόζαρ…). Θυμάται τη φιλοξενία της σπιτονοικοκυράς, που πρόσφερε φρούτα και καρπούς της περιοχής, και τις εκδρομές τριγύρω σε Αριδαία, Αρχάγγελο, Όρμα. «Caθe Djoiă avea Ariδea păzari̯, nidzeamu̯ di păzari̯ psuniseamu̯…» (Κάθε Πέμπτη είχε στην Αριδαία παζάρι, πηγαίναμε από το παζάρι ψωνίζαμε…). Όταν τα χρόνια περάσανε και δεν μπορούσαν να διανύσουν τόσα χιλιόμετρα πηγαίνανε στα λουτρά της Απολλωνίας στις όχθες της λίμνης Βόλβη, κοντά στη Νέα Ευκαρπία. Μετά σταμάτησαν να πηγαίνουν και εκεί αφού πλέον δεν μπορούσαν να μετακινηθούν εύκολα («nu puteamu̯ altu» = δεν μπορούσαμε άλλο). Προς το τέλος της αφήγησης έκανα μερικές ερωτήσεις στην μητέρα μου για το Πόζαρ: το νερό και τη θερμοκρασία του στα λουτρά, το φυσικό περιβάλλον, και τη γλώσσα που μιλούσαν αρκετοί ντόπιοι (σλαβομακεδονικά). Η μητέρα μου είχε ρωτήσει την κυρά Τούλα, τη σπιτονοικοκυρά τους, για το τί γλώσσα ήταν αυτή που μιλούσαν στο χωριό μεταξύ τους («şi ntribai ună oară nicukira… dzîşu̯ ‘κυρα-Τούλα, τί είναι αυτά;’» = και ρώτησα μια φορά τη σπιτονοικοκυρά… είπα ‘κυρα-Τούλα, τί είναι αυτά;’). Έπειτα αφηγείται περισσότερα για τη φιλοξενία της, όταν τους φίλευε ντόπιες πιπεριές και τσίπουρο στην αυλή. «Tricumu̯ gini, buńi̯ ańi̯» (Περάσαμε καλά, καλά χρόνια).

Ηχογράφηση με τη μητέρα μου, Μαρία Λέντζιου Σίββα (Νέα Ευκαρπία, 5 Νοεμβρίου 2022). Ihuγrafisi̯ cu dada, Maria Lendziou Sivva (Limbeti̯, la 5 di Brumaru̯ 2022). Το ρήμα γinu̯ (έρχομαι) σε διαφορετικούς χρόνους και εγκλίσεις με κάποια παραδείγματα.